Hình ảnh đáng nhớ nhất trong đêm chung kết Champions League - và cũng là một hình ảnh được lặp đi lặp lại - trong chiến thắng hủy diệt 5-0 của PSG trước Inter Milan, lại đến từ một cầu thủ không ghi bàn trong trận đấu ấy.

Đó là Ousmane Dembele - người luôn chọn vị trí xuất phát mỗi khi Inter thực hiện phát bóng lên ngay sát khu vực cấm địa, giống như một vận động viên điền kinh đang chờ lệnh xuất phát.

Khi bóng được đưa vào cuộc, Dembele lập tức bứt tốc, mở màn cho đợt pressing và gây áp lực lên đối phương - thứ bóng đá giàu năng lượng, sáng tạo mà PSG đang trình diễn, đội bóng được xem là thú vị và bùng nổ nhất thế giới hiện nay.

Điều khiến sự cống hiến của Dembele trở nên đáng nể hơn nữa là thực tế anh từng bị loại khỏi đội hình PSG hồi đầu mùa - trong trận gặp Arsenal ở vòng phân hạng Champions League mà PSG đã để thua - do mâu thuẫn với HLV Luis Enrique, người không hài lòng với thái độ của anh. Khi đó, Dembele đơn giản là không tuân theo những gì Enrique yêu cầu.

Giờ đây, cầu thủ chạy cánh 28 tuổi người Pháp lại đang là ứng viên hàng đầu cho danh hiệu Quả Bóng Vàng. Thật là một sự lột xác, và cũng là cuộc cách mạng trong lối chơi của PSG dưới bàn tay khắt khe của Enrique.

PSG đang chơi thứ bóng đá của thời đại mới. Họ chính là phương thuốc giải cho lối đá quá an toàn, bị huấn luyện thái quá - điều đáng tiếc đã len lỏi vào Premier League - nơi mà quá nhiều HLV cố gắng sao chép Pep Guardiola, dù không đạt tới đẳng cấp ấy. Ngay cả Guardiola cũng đang chẳng còn là chính mình.

Cole Palmer đã nói lên thực trạng ấy khi trở thành người hùng giúp Chelsea vô địch Conference League. Cầu thủ người Anh thừa nhận anh đã cảm thấy chán nản khi buộc phải liên tục chuyền bóng ngang và chuyền về - có lẽ theo chỉ đạo của HLV Enzo Maresca - và rồi quyết định xoay chuyển trận đấu bằng hai pha kiến tạo xuất sắc.

Nếu như Jose Mourinho và Rafael Benitez từng định hình bóng đá đầu những năm 2000 với lối chơi phòng ngự là trên hết, còn Guardiola định nghĩa giai đoạn tiếp theo bằng triết lý kiểm soát bóng tiên tiến, thì giờ đây Enrique cùng PSG đang chỉ ra con đường mới cho bóng đá châu Âu.

Ngoại trừ một vài ngoại lệ đáng khen như Liverpool, Newcastle hay những CLB nhỏ như Bournemouth, phần lớn các đội bóng ở Premier League hiện nay đang mắc kẹt trong lối đá "kiểm soát để kiểm soát". Họ tin rằng giữ bóng quan trọng hơn là mạo hiểm mất bóng để cố ghi bàn.

Bao nhiêu lần chúng ta đã chứng kiến quả bóng được chuyền từ cánh phải sang cánh trái rồi lại ngược lại, một cách đều đặn nhằm tìm kiếm khoảng trống, trước khi được đưa tới chân một cầu thủ chạy cánh. Nhưng rồi sao? Anh ta lại dừng lại, xoay người, chuyền về trung lộ. Tại sao không dốc bóng? Sao không lao vào khoảng trống trước mặt? Hãy buộc đối thủ phải phản ứng! Hãy chấp nhận rủi ro!

Cách tiếp cận huấn luyện hiện nay - ám ảnh bởi các chỉ số thống kê và mô hình kỳ vọng bàn thắng - đang góp phần làm trầm trọng thêm vấn đề. Điển hình như Mikel Arteta của Arsenal, người từng khẳng định mọi dữ liệu đều cho thấy đội ông xứng đáng đánh bại PSG ở bán kết. Song bất kỳ ai xem trận đấu ấy đều có thể rút ra kết luận ngược lại.

Ở một mức độ nào đó, bóng đá hiện tại đang bị tê liệt vì phân tích quá đà. Dù không ai phân tích sâu như Enrique - người thường leo lên giàn giáo cao để quan sát buổi tập - song ông lại đòi hỏi sự dũng cảm và chủ động trong cách các học trò tấn công. Hậu vệ phải Achraf Hakimi thậm chí còn thường xuyên xuất hiện ở cánh trái.

Truyền thông và các nhà bình luận bóng đá cũng không giúp ích gì. Một số thì rất hay - Gary Neville đã đi đúng hướng khi nói về việc các cầu thủ bị "quản lý vi mô". Nhưng rồi chính những cầu thủ đó lại bị "phân tích vi mô" trên truyền hình: mọi sai lầm đều bị soi mói kỹ lưỡng với hàng loạt pha chiếu chậm, bảng tương tác, và cả những lời chỉ trích gay gắt. Điều này chỉ khiến tâm lý "né tránh rủi ro" lan rộng.

Và vì thế, PSG đang trở thành hình mẫu. Trước tiên, điều đó đòi hỏi một cường độ vận động khổng lồ và sự cam kết tuyệt đối - với cả 10 cầu thủ ngoài thủ môn đều phải tham gia phản công tầm cao và đeo bám người khắp mặt sân - giống như cách Bournemouth của Andoni Iraola đang vận hành. Và tất nhiên, cũng cần một đội hình gồm những cầu thủ trẻ, khỏe, kỹ thuật và thông minh - thứ mà PSG đã xây dựng được.

Dembele là người khởi xướng pressing, trong vai trò "số 9 ảo", liên tục gây áp lực nhưng cũng được tự do hoán đổi vị trí với hai cầu thủ chạy cánh trong sơ đồ 4-3-3 linh hoạt. Quan trọng hơn, các cầu thủ chạy cánh được yêu cầu phải bám biên. Họ phải dâng cao, đối mặt trực tiếp hoặc vượt qua hậu vệ cánh đối phương. Mối nguy thực sự nằm ở đó - chứ không phải việc bó vào trong, nơi không gian vốn đã bị thu hẹp.

Điều này càng phát huy hiệu quả khi PSG sở hữu những cầu thủ cánh chất lượng và giàu tư duy như Desire Doue - cầu thủ hay nhất trận chung kết - và Bradley Barcola, người từng là lựa chọn số một trước Doue nhưng vào sân thay anh trong trận gặp Inter.

Và rồi còn có Khvicha Kvaratskhelia - bản hợp đồng đến từ Napoli trong kỳ chuyển nhượng mùa đông - người đã thổi bùng ngọn lửa đỏ-xanh của PSG. Cầu thủ người Georgia hiện là một trong những cầu thủ chạy cánh cuốn hút, ngẫu hứng và giàu cá tính nhất thế giới. Và, giống như Doue cùng Barcola, anh cũng làm việc vô cùng chăm chỉ.

Một trong những khoảnh khắc đáng nhớ tại Munich là khi Kvaratskhelia lao về phần sân nhà để tắc bóng trước một cầu thủ Inter, dù trận đấu gần như đã an bài. Anh ăn mừng pha tắc bóng đó như thể vừa ghi bàn - và rồi lập tức chạy lên phần sân đối phương để thực sự ghi bàn.

Tất nhiên, phong cách này tiềm ẩn rủi ro. PSG đã vài lần để mất bóng ở những vị trí nguy hiểm, nhưng Inter không thể tận dụng được - một phần vì hàng thủ PSG chơi quá xuất sắc, phần còn lại vì chính Inter cũng hạn chế.

Đúng là PSG thuộc sở hữu của một quốc gia và đội hình được xây dựng với chi phí khổng lồ. Họ vẫn có quỹ lương khổng lồ, dù đã chia tay những siêu sao kiểu galacticos như Lionel Messi, Neymar hay Kylian Mbappe.

Đó là điều cần phải thừa nhận song cũng không thể vì thế mà bỏ qua lối chơi cống hiến và hấp dẫn của họ, nhất là trong bối cảnh người ta ngày càng lo ngại về hướng đi của bóng đá đỉnh cao. Cả hai quan điểm đó có thể song song tồn tại. Nhiều CLB khác cũng đã chi đậm nhưng chẳng bao giờ tạo ra được thứ bóng đá như PSG đang trình diễn.

Trong đêm chung kết, sự xuất sắc của PSG càng trở nên nổi bật khi đặt cạnh sự cứng nhắc và bảo thủ trong hệ thống 3-5-2 của Inter - lối chơi mà cơ hội ghi bàn chủ yếu đến từ các tình huống cố định. Chúng ta có thực sự muốn xem bóng đá như thế?

Luis Enrique đã chỉ ra con đường - giống như Guardiola từng làm. Giờ đây, trách nhiệm thuộc về những HLV khác - kể cả Guardiola - để đưa ra câu trả lời. Và bóng đá sẽ tốt đẹp hơn nếu họ làm vậy.