Nghệ sĩ sân cỏ đích thực

Dennis Bergkamp không cần bàn thắng ấy để được xem là nghệ sĩ sân cỏ. Anh đã là một biểu tượng từ trước đó. Với dáng vẻ điềm tĩnh, lối chơi mượt mà và đôi chân như được lập trình để kiến tạo nghệ thuật, Bergkamp là đại diện hoàn hảo cho trường phái bóng đá đẹp. 

Cựu danh thủ người Hà Lan từng ghi bàn từ khoảng cách 40 mét, từng kiến tạo những đường bóng không ai nhìn thấy, và từng khiến khán giả đứng dậy chỉ bằng một cú chạm tinh tế.

Nhưng trong kho tàng ấy, bàn thắng vào lưới Newcastle ngày 2/3/2002 là đỉnh cao của cái đẹp và sự kỳ bí. Đó không chỉ là một bàn thắng ngoạn mục, mà còn là một hiện tượng khiến giới mộ điệu không ngừng tranh luận: “Liệu anh ấy có thực sự chủ đích?”

Pha bóng khiến cả thế giới sửng sốt

Phút 11 trận đấu giữa Newcastle và Arsenal tại St. James’ Park. Robert Pires tung đường chuyền từ giữa sân vào trung lộ, hướng đến Bergkamp đang đè mặt trung vệ người Hy Lạp, Nikos Dabizas. Trong khoảnh khắc, Bergkamp xoay người bằng một cú chạm bóng bằng chân trái, đưa bóng đi vòng qua phía bên phải Dabizas, trong khi bản thân anh lại vòng qua bên trái - và chỉ mất một nhịp để bắt kịp trái bóng, dứt điểm chéo góc hạ gục Shay Given.

Cả sân vận động sững sờ. Người xem truyền hình chết lặng. Còn Dabizas thì không hiểu chuyện gì vừa xảy ra. Một khoảnh khắc của ma thuật bóng đá. Ngay sau trận đấu, hàng loạt chuyên gia và người hâm mộ đã bắt đầu tranh cãi: Liệu Bergkamp có thực sự ý thức được mình đang làm gì?

Đến nay, hơn 20 năm trôi qua, câu hỏi ấy vẫn chưa hạ nhiệt. Một bộ phận tin chắc rằng đó là sản phẩm của phản xạ nhanh và một chút may mắn. “Anh ta xoay người nhưng có vẻ không nhìn thấy bóng sau cú chạm đầu tiên”, một CĐV Newcastle từng viết trên diễn đàn. “Nó giống như một cú chạm lỗi vô tình trở thành kiệt tác”.

Tuy nhiên, nếu nhìn vào phong cách chơi bóng của Bergkamp, lập luận ấy có vẻ phi lý. Anh không phải mẫu cầu thủ dựa vào may mắn. Mỗi cú chạm của Bergkamp, từ Ajax đến Inter và Arsenal, đều mang dáng dấp của tính toán kỹ lưỡng. Đó là thứ bóng đá của trí tuệ, của cảm nhận không gian và thời gian vượt trội.

Bản thân Bergkamp sau này cũng chia sẻ: “Tôi đã từng tập bài đó nhiều lần trong đầu. Tôi biết Dabizas đang áp sát từ phía sau, và tôi phải tạo ra một pha xử lý khiến anh ta mất phương hướng. Tôi muốn đưa bóng sang một hướng và tự mình quay sang hướng còn lại. Đó là lựa chọn duy nhất để thoát khỏi anh ta. Vấn đề là làm sao để thực hiện nó một cách hoàn hảo”.

Nếu lời Bergkamp là thật, và không có lý do gì để nghi ngờ anh, thì bàn thắng ấy không phải là ngẫu nhiên, mà là kết quả của trực giác thiên T và phản xạ điêu luyện. Chính HLV Arsene Wenger cũng từng nói: “Cậu ấy luôn chơi bóng trong đầu trước khi chơi bóng bằng chân”.

Dabizas, người bị biến thành “nạn nhân nghệ thuật”

Trong khoảnh khắc ấy, Nikos Dabizas đã trở thành… khung tranh cho kiệt tác của Bergkamp. Nhưng anh không giận dữ hay cay cú. Ngược lại, Dabizas chấp nhận sự thật như một phần của bóng đá.

“Chuyện đó xảy ra quá nhanh”, Dabizas kể trong một cuộc phỏng vấn gần đây. “Tôi không nghĩ mình bị qua mặt mà không làm gì được. Chúng tôi đang tranh chấp quyết liệt, nhưng anh ấy đã chạm bóng theo cách không thể tin nổi. Lúc đó tôi chỉ nghĩ: ‘Mình đã ở đúng vị trí, nhưng không thể làm gì được’. Đôi khi, bạn chỉ có thể ngả mũ”.

Có một chi tiết thú vị: một thời gian sau trận đấu ấy, Dabizas gặp tai nạn xe hơi nghiêm trọng nhưng sống sót thần kỳ. Anh coi cả hai khoảnh khắc, bị Bergkamp “xỏ mũi” và vượt qua tử thần, như những lần mà số phận cho anh thấy: có những thứ không thể kiểm soát.

Di sản của bàn thắng kỳ lạ

Từ năm 2002 đến nay, Premier League đã chứng kiến hàng trăm bàn thắng đẹp. Nhưng không nhiều pha lập công được xếp vào hàng “bất tử” như cú vẩy má ngoài rồi xoay người như ảo thuật của Bergkamp. Nó không chỉ đẹp, mà còn gợi mở nhiều lớp nghĩa về trí tuệ, trực giác, sự ngẫu hứng và cả cái gọi là “nghệ thuật của sự ngẫu nhiên”.

Bàn thắng ấy thường xuyên góp mặt trong các cuộc bầu chọn “bàn thắng đẹp nhất lịch sử Premier League”, “khoảnh khắc đỉnh cao của Arsenal”, và cả trong các clip viral trên mạng xã hội mỗi khi có dịp nhắc đến “bóng đá như múa ballet”. Với Arsenal, nó là hiện thân của thời kỳ hoàng kim, nơi mà mỗi bàn thắng đều mang tính triết lý.

Và với Dennis Bergkamp, người không bao giờ bay vì sợ máy bay, nhưng luôn khiến trái bóng bay theo ý mình, đó là minh chứng hùng hồn nhất cho tuyên ngôn mà anh theo đuổi suốt đời: bóng đá là nghệ thuật, và mỗi cầu thủ đều có thể trở thành nghệ sĩ nếu đủ tinh tế.

Trong một thế giới ngày càng ưu tiên tốc độ và thể lực, bàn thắng của Bergkamp là lời nhắc rằng đôi khi sự tinh tế, một cú chạm bóng thông minh và cái đầu lạnh có thể tạo ra điều kỳ diệu. 

Khoảnh khắc ấy, như một tập hồ sơ X-Files chưa có lời giải cuối cùng, sẽ còn sống mãi trong tâm trí người hâm mộ, không chỉ vì vẻ đẹp của nó, mà còn vì bí ẩn vĩnh viễn đằng sau câu hỏi: Anh ấy có thực sự chủ ý? Với Bergkamp, có lẽ câu trả lời không quan trọng. Bởi nghệ thuật, đôi khi, không cần lời giải thích. Nó chỉ cần được cảm nhận.